De zoete smaak van voedsel geeft een belangrijke en hooggewaardeerde smaaksensatie aan de consument. De consumptie van grote hoeveelheden suiker is echter niet zonder risico. Suikerconsumptie wordt geassocieerd met gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Met dit groeiende bewustzijn is de consument steeds meer op zoek naar producten zonder toegevoegde suiker [1,2].

Suikerreductie is een alledaags onderdeel van de productontwikkeling binnen de voedingsindustrie, bedrijven streven ernaar om ingrediënten te vinden die een zoete sensatie nabootsen zonder dat dit schadelijke gevolgen heeft. Zoetstoffen zijn ingrediënten die veel gebruikt worden in de voedingsindustrie om suikers te vervangen en verwijzen naar "voedseladditieven die gebruikt worden om een zoete smaak aan voedsel te geven".  Er zijn momenteel meer dan 20 zoetstoffen toegestaan door EFSA. Voor deze 20 zoetstoffen kan een onderscheid worden gemaakt tussen calorische en niet-calorische zoetstoffen, of meer wetenschappelijk genoemd: extensieve en intensieve zoetstoffen [3,4].

 

E-nummers

Voordat we over zoetstoffen kunnen praten, moet er eerst iets anders worden besproken: E-nummers. Je hebt ze waarschijnlijk gezien op de ingrediëntenlijst van tonnen producten en gedacht: “Yuk, kunstmatige ingrediënten die niets met echt voedsel te maken hebben!” Nou, het is iets genuanceerder dan dat! E-nummers zijn een identificatie van additieven die door EFSA zijn goedgekeurd nadat hun veiligheid is bewezen in uitgebreid onderzoek. Dus als een ingrediënt veilig wordt bevonden en om functionele redenen (kleuring, verzoeting of verlening van houdbaarheid) aan een levensmiddel wordt toegevoegd, wordt het geïdentificeerd met een specifiek E-nummer. Vitamine C kan bijvoorbeeld worden toegevoegd om als een antioxidant te functioneren, waardoor het een E-nummer (E300) heeft. Wanneer de specerij kurkuma wordt toegevoegd om het voedsel te kleuren, wordt dit E100 genoemd. Op het gebied van zoetstoffen keurt EFSA momenteel 20 zoetstoffen goed waarvan de veiligheid is bewezen [4,5]. 

 

 

Nu de betekenis van E-nummers helemaal is opgehelderd, kunnen we beginnen met het ontdekken van de verschillende zoetstoffen op de markt! Dit artikel legt alles uit over:

• Extensieve Zoetstoffen
• Voorbeelden van extensieve zoetstoffen
• Veiligheid
• Effect op insuline en eetlust

• Intensieve zoetstoffen

• Voorbeelden van intensieve zoetstoffen
• Veiligheid
• Effect op insuline en eetlust

• Natuurlijke of kunstmatige zoetstoffen: wat is het verschil?

• Zoetstoffen in Jimmy Joy producten
• Conclusie

Extensieve Zoetstoffen

Extensieve zoetstoffen maken deel uit van de chemische groep van suikeralcoholen, die ook wel polyolen worden genoemd. Ze hebben ongeveer dezelfde zoetkracht als suiker, maar leveren een kleinere bijdrage aan de dagelijkse energievoorziening. Van nature komen er verschillende suikeralcoholen voor in groenten en fruit. De meeste worden echter verwerkt vanuit andere suikers. Polyolen zijn ongeveer net zo zoet als suiker en hebben een vergelijkbare smaak. Toch leveren ze iets meer dan de helft van de energie van suiker, namelijk 2,4 kcal per gram [6].

 

 

Voorbeelden van extensieve zoetstoffen

Xylitol (E967) is het meest onderzochte polyol dat van nature in kleine hoeveelheden voorkomt in bladgroenten en fruit. Tegenwoordig wordt het echter meestal op grotere industriële schaal geproduceerd. Xylitol heeft dezelfde zoetheid als suiker en is het zoetste van alle polyolen. 

 

Een ander voorbeeld van een extensieve zoetstof is erytritol (E968). Het wordt geproduceerd door de fermentatie van glucose in maïszetmeel en is minder zoet dan suiker. Daarom zijn er combinaties van erytritol en andere zoetstoffen op de markt [7,8].
 

Zijn extensieve zoetstoffen veilig om te consumeren?

Omdat de polyolen langzaam en onvolledig worden opgenomen in de dunne darm, bevat het minder calorieën dan suiker. Dat klinkt als een pluspunt, maar heeft ook zijn nadelen. Ze kunnen maag- en darmklachten veroorzaken, zoals een opgeblazen gevoel en een laxerende werking, wanneer ze in grote hoeveelheden worden geconsumeerd.  Gelukkig wordt erytritol relatief goed opgenomen in vergelijking met andere polyolen. De laxatie drempel van erythritol wordt geschat op 0,80 gram per kg lichaamsgewicht voor respectievelijk vrouwen en 0,66 gram per kg voor mannen. Voor alle polyolen is een maximale dosis zonder laxerende werking vastgesteld. De belangrijkste les hier is om onder deze doses te blijven. Uw darmgezondheid kan al veel eerder worden aangetast voordat u iets merkt, zoals diarree of andere symptomen. Suikeralcoholen klinken misschien als het belangrijkste ingrediënt voor een boozy brunch, maar niets is minder waar. Polyolen bevatten geen ethanol en zijn daarom geschikt voor geheelonthouders [6,9].

 

Hebben extensieve zoetstoffen invloed op insuline en eetlust?

Ondanks het feit dat extensieve zoetstoffen calorieën bevatten, is een belangrijke eigenschap van deze zoetstoffen dat ze de bloedsuikerspiegel niet of nauwelijks verhogen [6].

 

Intensieve zoetstoffen

Intensieve zoetstoffen hebben een veel grotere zoetkracht dan suiker (sucrose) of extensieve zoetstoffen en produceren, zoals vereist in zeer kleine hoeveelheden, weinig of geen calorieën. Sinds de komst van de moderne chemie aan het einde van de negentiende eeuw hebben laboratoria honderden stoffen met een zoete smaak gesynthetiseerd. Slechts enkele daarvan worden momenteel gebruikt als zoetstoffen in de voedingsindustrie. Wat is er dan met de anderen gebeurd? Ze werden afgewezen vanwege de kosten, negatieve toxiciteit resultaten of een overwegend sterke nasmaak. Specifieker gezien hebben de zeven intense zoetstoffen die momenteel zijn goedgekeurd voor gebruik in voeding, vele tests doorstaan om deze status te bereiken [4,6].

 

 

Voorbeelden van intensieve zoetstoffen

De zoetste zoetstof die op dit moment bekend is, is thaumatine (E957), dat een zoetkracht heeft van 2000 tot 3000 keer de zoetheid van sucrose. Thaumatine wordt als natuurlijk beschouwd omdat het wordt verkregen uit de tropische plant Thaumatococcus danielli. Ondanks de zoetheid heeft thaumatine een zoethouten  smaak, wat het industriële gebruik ervan beperkt. Een andere natuurlijke zoetstof is stevioside, beter bekend als Stevia (E960). Het wordt gewonnen uit de bladeren van de meerjarige kruidachtige plant Stevia Rebaudiana Bertoni, ook wel "het zoete kruid van Paraguay" genoemd. Stevia heeft een algemene zoetkracht binnen 200 tot 300 keer de zoetheid van sucrose. Dit is sterk afhankelijk van het type steviolglycosiden, waarvan er 11 op de markt zijn. 

 

 

Waarschijnlijk is aspartaam (E951) één van de eerste zoetstoffen die bij je opkomt als je aan zoetstof denkt. Deze zoetstof werd toevallig ontdekt en is vandaag de dag de populairste kunstmatige zoetstof. Hoewel aspartaam synthetisch wordt vervaardigd, bestaat het uit twee natuurlijke eiwit bouwstenen: fenylalanine en asparaginezuur. Hoewel aspartaam veilig is voor consumptie, is er één uitzondering voor mensen die lijden aan de zeldzame ziekte PKU (fenylketonurie). Zij  kunnen aspartaam niet volledig afbreken en uitscheiden, wat een groot nadeel is voor gebruik op industriële schaal. Een andere intensieve zoetstof, zonder dit probleem, is sucralose (E955). Sucralose is een synthetisch geproduceerde zoetstof die wordt gemaakt door het verwerken van traditionele suiker (sucrose). Dit werd voor het eerst uitgevoerd door een Britse suikerfabrikant in samenwerking met een Amerikaans bedrijf, dat het de merknaam Splenda gaf. De zoetstof kreeg in 1990 de JEFCA (The Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives) aanduiding 'veilig'. In de Europese Unie is sucralose sinds 2004 toegelaten als stof in een groot aantal levensmiddelen. Sucralose heeft een zoetkracht van ongeveer 600x de zoetheid van sucrose. In tegenstelling tot andere zoetstoffen zijn de smaak en de vulkracht ervan vergelijkbaar met die van conventionele suiker. Sucralose wordt slecht geabsorbeerd, waarbij 5-20% in het bloed terechtkomt en in ongewijzigde vorm in de urine wordt uitgescheiden [6,10-17].

 

Zijn intensieve zoetstoffen veilig om te consumeren?

Het antwoord is heel kort. Ja, dat zijn ze! Zoals eerder aangegeven is elke zoetstof die op de markt is grondig beoordeeld door de EFSA. Specifiek voor sucralose zijn er enkele geruchten over de bijwerkingen ervan, die verband houden met het veranderen van het darmmicrobioom. Dit zou natuurlijk een reden zijn om sucralose van de safelist te halen, dus zijn we dieper op dit onderwerp ingegaan. Laten we eens kijken waar al die ophef over gaat… Deze geruchten zijn gebaseerd op een specifiek onderzoek dat in 2008 werd gepubliceerd, en dat werd uitgevoerd onder ratten die meer sucralose binnen kregen dan een mens ooit zal doen. Naast de onrealistische dosering vond een deskundigenpanel dat de studie te kort kwam op kritieke gebieden waardoor de betrouwbaarheid twijfelachtig is. En er is meer! De structuur van sucralose is extreem resistent, waardoor het zeer onwaarschijnlijk is dat het de darmmicrobiota afbreekt en verandert. Voor de meest gangbare en nuttige kunstmatige zoetstoffen, in het bijzonder sucralose, is er een overweldigende hoeveelheid bewijs dat hun veiligheid voor mensen in niet-extreme hoeveelheden bevestigt. Om ervoor te zorgen dat je deze hoeveelheden niet overschrijdt, is een ADI (Acceptable Daily Intake) vastgesteld voor alle zoetstoffen [18-23].

 

Hebben intensieve zoetstoffen invloed op insuline en eetlust?

Aangezien intensieve zoetstoffen calorie vrij zijn, verhogen ze de bloedsuiker- en insulinespiegel niet en hebben ze geen invloed op de glycemische controle. Bovendien verhogen zoetstoffen je eetlust ook niet, maar ze kunnen wel je eetlust vergroten als je ze tussen de maaltijden door eet, net zoals snacks dat doen. Hoewel sommige epidemiologische data lijken te suggereren dat kunstmatige zoetstoffen gewichtstoename veroorzaken, werkt deze relatie andersom: mensen die proberen af te vallen gebruiken vaak kunstmatige zoetstoffen. Met andere woorden: het zijn de mensen met overgewicht die vaak zoetjes gebruiken om af te vallen, niet de zoetstoffen die mensen tot overgewicht maken. In verband hiermee stimuleren zoetstoffen wel je voorkeur voor zoete producten, maar alle zoete voedingsmiddelen hebben dit effect [18, 24-30].
 

Natuurlijke of kunstmatige zoetstoffen, wat is het verschil?

Na het lezen van de verschillende zoetstoffen op de markt kun je je afvragen wat het echte verschil is tussen natuurlijke en kunstmatige zoetstoffen. Kunstmatige zoetstoffen zoals sucralose behoren tot de meest controversiële onderwerpen in de industrie. Maar is deze reputatie wel verdiend? Neem bijvoorbeeld de chemische classificatie van aspartaam, E951 (E-nummer 951). Deze naam is iets wat veel mensen bang maakt, het klinkt "onnatuurlijk". Net als bij de andere ongeveer 1500 E-nummers, die als "kunstmatig" worden beschouwd, maar ook de eenvoudige kurkuma en vitamine C bevatten. Natuurlijke stoffen worden door chemische processen opgebouwd. De chemische structuur van glucose wordt bijvoorbeeld aangeduid als C6H12O6: 6 koolstofatomen, 12 waterstofatomen en 6 zuurstofatomen. Kunstmatig geproduceerde glucose is niets anders dan glucose uit "natuurlijke" bronnen, dus niet beter of slechter. [6]

 

 

Waargenomen gezondheid, natuurlijkheid en kwaliteit van natuurlijke en kunstmatige zoetstoffen. 

Om het verschil te beoordelen tussen een 'natuurlijke' en 'kunstmatige' zoetstof die in de Plenny Shake is verwerkt, is een onderzoek uitgevoerd onder Jimmy Joy-klanten (n=130). Wij lieten eerst het label zien dat sucralose (kunstmatig) op de ingrediëntenlijst had staan. Vervolgens vroegen we om de waargenomen gezondheid, natuurlijkheid en kwaliteit te beoordelen op een 7-puntsschaal, waarbij een hoog getal aangaf dat er een hoge score stond op waargenomen gezondheid/natuurlijkheid/kwaliteit. Dit werd gevolgd door hetzelfde te doen voor stevia (natuurlijk). Na analyse van de resultaten konden enkele conclusies worden getrokken. Ten eerste was de waargenomen gezondheid hetzelfde voor zowel stevia als sucralose, zoals in figuur 1 is weergegeven. Ten tweede was de waargenomen gezondheid voor het product met stevia iets hoger dan voor het product met sucralose (figuur 2). Ten slotte was de waargenomen kwaliteit van het product met sucralose iets hoger dan die van het product met stevia (figuur 3). Geen van deze verschillen bleek echter statistisch significant te zijn, wat betekent dat de kleine verschillen toevallig veroorzaakt kunnen zijn. Geconcludeerd kan worden dat de resultaten duidelijk suggereren dat natuurlijke en kunstmatige ingrediënten kunnen leiden tot dezelfde consumentenperceptie.

 

Afbeelding 1: Vergelijking van de waargenomen gezondheid van de Plenny Shake gezoet met sucralose en stevia

 

Afbeelding 2: Vergelijking van de waargenomen natuurlijkheid van de Plenny Shake gezoet met sucralose en stevia

 

Afbeelding 3: Vergelijking van de waargenomen kwaliteit van de Plenny Shake gezoet met sucralose en stevia

  

Zoetstoffen in Jimmy Joy

De gearomatiseerde varianten van de Plenny Shake, Plenny Bar en Plenny Drink bevatten een kleine hoeveelheid sucralose, die in de onderstaande tabel is samengevat: het is volgens ons net genoeg om bij te dragen aan die goede smaak. Als je geen zoetstoffen wilt, bieden we een niet-gearomatiseerd & ongezoete versie van de  Plenny Shake Active aan, die geen smaakstoffen, sucralose of andere zoetstoffen bevat. Je kunt hier door ons hele assortiment bladeren!

 

Product	Sucralose per 400 kcal maaltijd
Plenny Shake v3.0	0,013 (g) - 0,020 (g)
Plenny Bar v2.0	0,01(g)
Plenny Drink v2.0	0,0009 - 0,001 (g)
Plenny Shake Active v3.0	0,015 (g) - 0,020 (g)

   

Conclusie

Als je je eten zoeter wilt maken (en wie wil dat niet?), gebruik dan voornamelijk caloriearme zoetstoffen. Ze zijn een calorie vrije manier om de smaak van je eten te verbeteren, zonder de nadelen van suikers en suikeralcoholen.

Alle momenteel legale, goedgekeurde kunstmatige zoetstoffen zijn volkomen veilig om te consumeren, mits ze onder de aanbevolen maximale inname worden geconsumeerd, wat al absurd is. Om dit in perspectief te plaatsen, zou je als gezond persoon met een gewicht van 60 kilo ongeveer 60 Plenny Shakes per dag kunnen consumeren. 

 

We zijn altijd op zoek naar nieuwe en innovatieve ingrediënten. Laat het ons weten als je denkt dat we een bepaald ingrediënt moeten onderzoeken.

  

Bronnen

1. Gelski J. Europeans seek to avoid added sugar, too [Internet]. 2019 [cited 2020 Feb 7]. Available from: https://www.foodbusinessnews.net/articles/14994-europeans-seek-to-avoid-added-sugar-too?v=preview

2. Siegner C. Majority of US consumers prefer to cut sugar intake than switch to artificial sweeteners [Internet]. Food Dive. 2019 [cited 2020 Mar 11]. Available from: https://www.fooddive.com/news/majority-of-us-consumers-prefer-to-cut-sugar-intake-than-switch-to-artifici/567200/
3. Chattopadhyay S, Raychaudhuri U, Chakraborty R. Artificial sweeteners – a review. J Food Sci Technol. 2014 Apr;51(4):611–21. 
4. Maragkoudakis P. Sugars and Sweeteners [Internet]. EU Science Hub - European Commission. 2020 [cited 2020 Mar 24]. Available from: https://ec.europa.eu/jrc/en/health-knowledge-gateway/promotion-prevention/nutrition/sugars-sweeteners
5. Snelson M, Coughlan M. Explainer: what are E numbers and should you avoid them in your diet? [Internet]. The Conversation. [cited 2020 Oct 10]. Available from: http://theconversation.com/explainer-what-are-e-numbers-and-should-you-avoid-them-in-your-diet-43908
6. Jong, F. M. (2016). Ons voedsel (6th edition). Fontaine Uitgevers.
7. Salli K, Lehtinen MJ, Tiihonen K, Ouwehand AC. Xylitol’s Health Benefits beyond Dental Health: A Comprehensive Review. Nutrients [Internet]. 2019 Aug 6 [cited 2020 Oct 9];11(8). Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6723878/
8. Boesten DMPHJ, den Hartog GJM, de Cock P, Bosscher D, Bonnema A, Bast A. Health effects of erythritol. Nutrafoods. 2015 Mar 1;14(1):3–9. 
9. Oku T, Okazaki M. Laxative threshold of sugar alcohol erythritol in human subjects. Nutr Res. 1996 Apr 1;16(4):577–89. 
10. Joseph JA, Akkermans S, Nimmegeers P, Van Impe JFM. Bioproduction of the Recombinant Sweet Protein Thaumatin: Current State of the Art and Perspectives. Front

    Microbiol [Internet]. 2019 Apr 8 [cited 2020 Feb 13];10. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6463758/

    11. Samuel P, Ayoob KT, Magnuson BA, Wölwer-Rieck U, Jeppesen PB, Rogers PJ, et al. Stevia Leaf to Stevia Sweetener: Exploring Its Science, Benefits, and Future Potential. J Nutr. 2018 Jul 1;148(7):1186S-1205S. 
    12. European Food Safety Authority. Scientific opinion on the safety of the extension of use of steviol glycosides (E 960) as a food additive. EFSA J [Internet]. 2015 Jun 30 [cited 2020 Feb 14]; Available from: https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4146
    13. Amchra FZ, Al Faiz C, Chaouqi S, Khiraoui A, Benhmimou A, Guedira T. Effect of Stevia rebaudiana, sucrose and aspartame on human health: A comprehensive review. J Med Plants Stud [Internet]. [cited 2020 Feb 14]; Available from: https://www.researchgate.net/publication/322992873_Effect_of_Stevia_rebaudiana_sucrose_and_aspartame_on_human_health_A_comprehensive_review
    14. Blundell JE, Hill AJ. Paradoxical effects of an intense sweetener (aspartame) on appetite. Lancet Lond Engl. 1986 May 10;1(8489):1092–3. 
    15. Tey SL, Salleh NB, Henry J, Forde CG. Effects of aspartame-, monk fruit-, stevia- and sucrose-sweetened beverages on postprandial glucose, insulin and energy intake. Int J Obes 2005. 2017;41(3):450–7. 
    16. Aguilar F, Crebelli R, Domenico AD, Dusemund B, Frutos MJ, Galtier P, et al. Statement on the validity of the conclusions of a mouse carcinogenicity study on sucralose (E 955) performed by the Ramazzini Institute. EFSA J. 2017;15(5):e04784. 
    17. Knight I. The development and applications of sucralose, a new high-intensity sweetener. Can J Physiol Pharmacol. 1994 Apr;72(4):435–9. 
    18. Magnuson BA, Roberts A, Nestmann ER. Critical review of the current literature on the safety of sucralose. Food Chem Toxicol Int J Publ Br Ind Biol Res Assoc. 2017 Aug;106(Pt A):324–55. 
    19. Tandel KR. Sugar substitutes: Health controversy over perceived benefits. J Pharmacol Pharmacother. 2011;2(4):236–43. 
    20. Sims J, Roberts A, Daniel JW, Renwick AG. The metabolic fate of sucralose in rats. Food Chem Toxicol Int J Publ Br Ind Biol Res Assoc. 2000;38 Suppl 2:S115-121. 
    21. Thomson P, Santibañez R, Aguirre C, Galgani JE, Garrido D. Short-term impact of sucralose consumption on the metabolic response and gut microbiome of healthy adults. Br J Nutr. 2019 28;122(8):856–62.